Overgenomen Organ Assist begon revolutie vanuit Groningen

Hoe het opnieuw kijken naar een oud idee implicaties kan hebben van wereldformaat. Organ Assist, dat als spin-off uit het Universitair Medisch Ziekenhuis Groningen (UMCG) begon, helpt mee aan het verlichten van een mondiaal probleem: het tekort aan donororganen. Dankzij de Groningse apparatuur zijn substantieel meer donorlevers en -nieren beschikbaar gekomen voor transplantatie. Én zijn de organen in betere conditie voorafgaand aan de transplantatie.

Tot een jaar of vijf geleden had een orgaantransplantatie veel weg van een race tegen de klok. Een uitgenomen lever of nier werd op papier en op het oog beoordeeld op kwaliteit, daarna gekoeld en zo snel mogelijk naar de ontvangende patiënt gebracht, die intussen gereed werd gemaakt voor de transplantatie. Door het gebrek aan zuurstof werd het orgaan onderweg elke minuut iets slechter.

Goed voor patiënt, chirurg en de mensheid

Samen met artsen en onderzoekers ontwikkelde Organ Assist een perfusiemachine die dat proces aan alle kanten verbetert. Perfusie heet het, ‘op de pomp zetten’ in dagelijks taalgebruik onder artsen. De nier of lever wordt voor de transplantatie aangesloten op een apparaat dat de bewaarvloeistof met zuurstof door het orgaan pompt. Met als gevolg: geen zuurstofverlies meer, en een einde aan de verslechtering van het orgaan.

‘Door die methode kunnen we als het ware de batterij van de lever die gedurende het transport langzaam leeg gelopen is weer opladen’, vertelt Vincent de Meijer. Als levertransplantatiechirurg in het UMCG ziet hij al jaren de voordelen. ‘Hiermee zijn we in staat om vooral kwetsbare donorlevers te optimaliseren voorafgaande aan de transplantatie. We verwachten binnenkort de resultaten te kunnen publiceren van een groot internationaal gerandomiseerd klinisch onderzoek onder leiding van Prof. Robert Porte uit het UMCG waarin deze methode onderzocht is.’

Dat is koud spoelen. Minstens zulke implicaties heeft de methode met warm spoelen die dezelfde onderzoekers uit het UMCG ontwikkelden met de leverpomp van Organ Assist. De Meijer: ‘Dat stelt ons in staat donorlevers op kwaliteit te testen voordat we ze transplanteren. Dat is niet voor alle organen noodzakelijk, maar wel voor de op papier en op het oog afgekeurde donorlevers die daarom sinds 2017 in Nederland met dit doel naar Groningen worden gebracht. We hebben een protocol ontwikkeld om deze kwetsbare donorlevers van discutabele kwaliteit te optimaliseren met koude machineperfusie, om ze vervolgens te kunnen testen bij normale lichaamstemperatuur. Na deze ‘proefrit’ kon zo’n zestig procent van de voorheen landelijk afgekeurde donorlevers uiteindelijk alsnog gebruikt worden voor transplantaties. Dat is gigantisch.’

Heel Nederland is al om

En dan nog zijn de opmerkelijke voordelen niet allemaal genoemd. De potentieel langere bewaartijd die door de perfusie ontstaat, is nog zo’n heel belangrijke. De Meijer onderzoekt hoe verdere innovatie donorlevers nog langer in goede conditie kan bewaren. ‘Wat we willen is die langere tijd gebruiken om organen te laten herstellen, maar bijvoorbeeld ook om therapie toe te dienen. Als het lukt om ook beschadigde donorlevers te repareren, dan kunnen we nóg meer organen gebruiken en nóg meer aan het wereldwijde tekort doen. Maar dat is nog toekomstmuziek.’

Het is momenteel nog steeds zo dat de terbeschikkingstelling van een donororgaan het tijdstip van de transplantatie bepaalt; ruim de helft hiervan in de nachtelijke uren. De Meijer onderzoekt momenteel ook of met behulp van de perfusiemachine de bewaarduur van donorlevers verlengd kan worden. De Meijer: ‘We zijn zojuist een klinische studie gestart om donorlevers die anders in de nacht getransplanteerd zouden worden tijdelijk op de perfusiemachine aan te sluiten, met het doel om transplantaties beter planbaar maken. Zodat we bijvoorbeeld niet midden in de nacht moeten opereren, omdat de klok tikt, maar de ingreep tot de volgende ochtend kunnen uitstellen. Dat is beter voor de patiënt en voor het hele medische team.’

Inmiddels gebruiken alle drie de levertransplantatiecentra in Nederland (Rotterdam, Leiden en Groningen) al een tijd de perfusiemachines van Organ Assist. Sterker nog: ze hebben hun proces en infrastructuur erop aangepast. Niet raar dus dat ook vanuit het bedrijfsleven grote interesse bestaat. Het Zweedse XVIVO Perfusion zette die interesse om in een overnamebod, dat geaccepteerd werd.

Alle patiënten een orgaan

Zowel in Zweden als in Groningen zorgde die deal voor een klein feestje. En zeker niet in de eerste plaats vanwege de betaalde penningen. ‘Geld is fijn, maar wij zien ons ultieme doel er een stap mee dichterbij komen. Dat is belangrijker’, zegt CEO van Organ Assist Wilfred den Hartog. Dat is een ambitieus doel: álle patiënten die het nodig hebben voorzien van organen.

Den Hartog: ‘Wij richten ons vanaf het begin vooral op lever en nieren, hoewel we ook met andere organen werken. XVIVO Perfusion doet iets soortgelijks vooral met harten en longen. Samen kunnen we dus veel meer betekenen. Onze technieken verschillen niet heel erg, maar we kunnen op andere terreinen grote synergievoordelen behalen. Een voorbeeld? XVIVO Perfusion is sterk in het maken van perfusievloeistoffen.

Die kochten wij altijd in. Wij hebben juist veel geïnvesteerd in protocollen en behandelplannen, waarmee XVIVO Perfusion nu zijn voordeel kan doen. En dan is er natuurlijk nog de schaalvergroting. Samen hebben we over de hele wereld meer distributeurs en agenten. Door deze overname kunnen we de grote stappen zetten die we voor ogen hadden.’

Samen hebben we over de hele wereld meer distributeurs en agenten. Door deze overname kunnen we de grote stappen zetten die we voor ogen hadden.
CEO van Organ Assist Wilfred den Hartog

Groningse trots

En grote stappen zijn het, ziet ook NOM-directeur Dina Boonstra. De ontwikkelingsmaatschappij was actief betrokken bij de groei van het Groningse bedrijf en verkoopt nu met plezier haar aandelen. ‘Voor ons was van belang dat de deskundigheid in Groningen blijft. En als NOM kijken we altijd naar het maatschappelijk rendement. Dat wordt met deze overname nog groter dan het al was. Echt, dit is een perfect voorbeeld van hoe wij betrokken willen zijn. Een kansrijk bedrijf helpen met de groei. Het verhaal van Organ Assist is wat mij betreft ook een prachtig voorbeeld van de bloeiende life science-sector in Noord-Nederland. Daar mogen we trots op zijn.’

Want in Groningen begon het, in Groningen blijft het. Daar is Wilfred den zijn Hartog duidelijk over. ‘Onze nauwe banden met het UMCG spreken voor zich. Tel daarbij op dat onze lokale leveranciers belangrijk zijn, dat onze mensen hier graag wonen en dat we een heel mooi netwerk hebben, en je ziet geen enkele reden om te vertrekken. Groningen blijft gewoon het Competence Center.’

De NOM investeerde in 2015 in Organ Assist, met een specifiek doel. Investment Manager Annemieke Wouterse: ‘De eerste vijf jaar waren de founders bezig met heel belangrijke klinische tests en de ontwikkeling van hun product. Wij hebben ze aan financiering geholpen voor de volgende fase: de commercialisering. De professionaliseringsslag die gemaakt werd, is indrukwekkend. Dat een beursgenoteerd bedrijf als XVIVO Perfusion het bedrijf nu overneemt, toont hoe goed Organ Assist in elkaar zit.’