Een Noord-Nederlandse AI Factory 

Dat kunstmatige intelligentie in de lift zit, is bijna een understatement. Over de hele wereld worden vele honderden miljarden geïnvesteerd in de ontwikkeling van AItoepassingen. AI wordt straks cruciaal voor innovatie in sectoren zoals gezondheidszorg, mobiliteit, energietransitie en veiligheid. Maar hoe zorgen we ervoor dat we straks niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse en Chinese algoritmes en platforms? En hoe zorgen we ervoor dat publieke belangen als transparantie, privacy en gelijkwaardigheid altijd voorop staan?

Best een flinke kans dat de antwoorden hierop straks uit Noord-Nederland komen, in de vorm van een Europese AI Factory. Want als het aan de Tweede Kamer ligt, komt die fabriek namelijk naar Nederland. En Groningen is daarvoor de meest logische plek. De definitieve aanvraag voor het programma moet in mei 2025 bij de Europese Commissie worden ingediend. Dan moet ook duidelijk zijn of de regio bereid is om de benodigde financiering op tafel te leggen. 

Een AI Factory stelt het onderwijs, onderzoekers, overheidsorganisaties en bedrijven in staat om samen geavanceerde AI-toepassingen te ontwikkelen en oplossingen te vinden voor maatschappelijke uitdagingen. En zo’n fabriek bestaat uit drie elementen: een supercomputer, toegang tot grootschalige databronnen en een team van experts. 

Zo’n krachtige supercomputer is speciaal ontworpen voor het trainen en ontwikkelen van AI-toepassingen. En de faciliteit biedt ook toegang tot grootschalige, betrouwbare Nederlandse en/of Europese databronnen. Die bronnen voldoen altijd aan de Europese normen voor veiligheid, privacy en betrouwbaarheid. En als laatste is er een team van hoogwaardige experts en een netwerk van onderzoekers en specialisten van kennisinstellingen, zoals universiteiten en TNO. 

‘Ik ben vanuit SURF en de AI Coalitie nu ongeveer een jaar bezig om een AI Factory naar Nederland te halen. Dat doe ik niet vanuit een IT-perspectief, maar vanuit de publieke waarde. Ik maak me namelijk zorgen over de invloed van Big Tech op Nederland en Europa, omdat bij die bedrijven vooral commercieel eigenbelang voorop staat. Ik kom zelf uit de academische wereld, dus mijn primaire zorg is daarom ook het onderwijs en onderzoek. En als ik zie hoe bijvoorbeeld Google en Microsoft werken met wurgcontracten en zich inhoudelijk bemoeien met wat er wel en niet op leeromgevingen aangeboden mag worden, dat vind ik echt heel zorgelijk. En met de komst van Trump en Musk ben ik bang dat dit nog verder in een stroomversnelling komt.’ 

‘Juist daarom is het belangrijk dat wij in Nederland en Europa inzetten op eigen AI-innovaties, waar we onze eigen waarden als uitgangspunt nemen. Dus waarbij privacy, veiligheid, duurzaamheid en betrouwbaarheid voorop staan. En waarbij bedrijven, onderzoekers en overheden samenwerken aan oplossingen die bijdragen aan brede welvaart. Dat is waar we ons in kunnen en moeten onderscheiden en dat is waar een AI Factory het verschil kan maken.’ 

‘Vanuit de NOM hebben we gekeken hoe een AI Factory kan aansluiten op de ontwikkelingen en thema’s in Noord-Nederland, en natuurlijk ook op de behoeften en ambities die we hier hebben. Zo’n fabriek is bijvoorbeeld een hartstikke goede aanvulling voor het bestaande cluster van de software- en AI-bedrijven die we hier hebben, maar ook goed voor de toekomstbestendigheid van publieke dataverwerkers zoals Astron, DUO en RDW. Het sluit ook goed aan bij de verdere ontwikkeling van een Health Data Valley, waar we onze data gebruiken om nieuwe en slimme manieren te vinden om grootschalige gezondheidsproblemen aan te pakken. Of bij de verdere ontwikkeling van autonome systemen, binnen onze maakindustrie en de maritieme en agrifood sectoren.’ 

‘Naast dat een AI Factory een aanvulling is voor de bestaande bedrijven in onze regio, trekt het ook bedrijven aan die juist op zoek zijn naar kwalitatief hoogwaardige en betrouwbare datasets en de specifieke kennis en expertise die we hier dan hebben opgebouwd. Daar kunnen ze dan immers maar voor een handvol plekken in de wereld terecht. Dat maakt ons ook gelijk een magneet voor internationaal talent, los van dat we ook veel meer talent in het Noorden behouden.’ 

‘Voor de NOM deden we met Digityze onderzoek naar de toegevoegde waarde van een AI Factory voor verschillende sectoren, dus bijvoorbeeld voor startups en mkb, maar ook voor de overheid. En ik kan er eigenlijk niks anders van maken dan dat iedereen unaniem positief is hierover, omdat men het ziet als een logische aanvulling op wat we hier al doen en het een prachtig toekomstperspectief biedt. Ook hebben we gekeken naar wat voor relevante kennis we hier al hebben en wat er bijvoorbeeld nog ontbreekt.’ 

‘Groningen heeft al een heel goed fundament en is in Nederland de meest logische plek voor een AI Factory. Maar het is natuurlijk niet zo dat je de fabriek alleen maar neer hoeft te zetten en aan te zetten. Het is juist belangrijk dat er een ecosysteem omheen wordt gebouwd, dus de komst van zo’n fabriek is slechts de start van het proces. Het kopen van de spullen is immers altijd een makkie, maar er echt profijt van hebben is iets van de lange adem. Een goede visie en strategie en een sterke community zijn net zo belangrijk als de fabriek zelf.’ 

‘Dit zal ongetwijfeld een aanzuigende werking hebben op andere bedrijven die met AI bezig zijn, wat leidt tot meer werkgelegenheid en kennisgroei. Groningen staat al bekend als data-stad en dat sluit prachtig aan bij een AI Factory. Data en AI horen bij elkaar. En zaken die elkaar versterken werken altijd beter dan iets compleet nieuws bedenken. Dat een AI Factory goed is voor Groningen lijkt me dan ook een no-brainer.’