Jan Henk Wijma, CEO Purified Metal Company ‘Het loopt altijd anders dan je op voorhand dacht’

‘Alleen een goed idee is niet genoeg’, zegt Jan Henk Wijma. ‘Sterker nog, dan begint het pas. Na het ontstaan van het idee voor ons bedrijf heeft het vervolgens nog zo’n tien jaar geduurd voordat er een werkende fabriek stond.’ Jan Henk is CEO van Purified Metal Company (PMC) uit Farmsum, het eerste bedrijf ter wereld dat verontreinigd staalschroot op een duurzame manier schoonmaakt en hergebruikt. PMC heeft daarvoor een gepatenteerd en innovatief proces ontwikkeld waarmee het vervuilde staal kan worden gerecycled tot een hoogwaardige grondstof voor de staalindustrie. De nadruk in dat recyclingproces ligt met name op het verwerken van asbesthoudende materialen.

Onderzeeboot

Hij geniet van het ondernemerschap, vertelt hij. ‘Het is enorm spannend en dingen lopen altijd anders dan je op voorhand dacht. Er is veel inventiviteit nodig om het gewenste doel te bereiken. En juist dat maakt het zo leuk.’ Toch lag na het afronden van de middelbare school zijn ambitie elders. Hij wilde marine officier worden. Dus meldde Jan Henk zich aan voor een technische studie aan het Koninklijk Instituut voor de Marine, kortweg KIM. Eenmaal aangenomen en begonnen besloot hij het voor zichzelf nog een stapje moeilijker te maken en op onderzeeboten te gaan varen. ‘Een beetje mystiek, veel techniek en op jonge leeftijd al veel verantwoordelijkheid’, verduidelijkt hij zijn keuze. ‘Geen moment spijt van gehad. Ik heb daar ontzettend veel opgestoken, ook over mezelf. Als je op een onderzeeboot vaart zit je in een soort hogedrukpan, zonder dat je de gelegenheid hebt om rond vijf uur de deur achter je dicht te doen. Ik heb geleerd dat je het niet in je eentje kunt en goede mensen om je heen moet verzamelen om dingen tot stand te brengen. Je leert, kortom, om op elkaar te vertrouwen, samen te werken en dat je je eigen zaakjes goed voor elkaar moet hebben.’

Eigenwijs

Die bagage nam hij mee toen hij na 10 jaar marine de overstap maakte naar het bedrijfsleven. Hij werkte vooral bij bedrijven waar, zoals Jan Henk het zelf omschrijft, echt iets moest gebeuren. Bedrijven waar bijvoorbeeld sprake was van verandertrajecten en herstructureringen. En nu is hij dus CEO van PMC. Zat het ondernemerschap er al van jongs af in? ‘Ik moet zeggen dat ik van nature best eigenwijs en eigenzinnig ben’, glimlacht Jan Henk. ‘In mijn optiek belangrijke eigenschappen om voor jezelf te beginnen. Desondanks ben ik niet met een vooropgezet plan ondernemer geworden, maar eigenlijk uit pure verwondering.’

Overkoopbaar staalschroot

Die verwondering begon in 2011 toen hij samen met Nathalie van de Poel en Bert Bult, zijn compagnons bij PMC, werkte bij een gerenommeerde staalfabrikant. Daar werd vervuild treinschroot, bedoeld om te worden ingezet voor het produceren van staal, aangeboden dat nog een kleine hoeveelheid asbest bevatte. Omdat het schroot onvoldoende kon worden gereinigd was het onverkoopbaar en belandde het op de stortplaats. Net als de vele tuinduizenden tonnen ander asbesthoudend staal dat jaarlijks in Nederland ondergronds wordt gedumpt. ‘Het materiaal moest dus eigenlijk in de grond worden gestopt om het aan toekomstige generaties over te laten er iets mee te doen’, benadrukt Jan Henk. ‘Dat vonden we te bizar om te waar te zijn. Zo is het idee ontstaan om het asbest en andere vervuilingen te vernietigen en het staalschroot via een innovatief en circulair proces te gaan verwerken.’

Enorme reis

PMC werd in 2014 officieel opgericht, meteen nadat Janssen Recycling Group uit Dordrecht zich als aandeelhouder bij de drie initiatiefnemers aansloot. Maar om de fabriek te kunnen bouwen en dus daadwerkelijk te kunnen opstarten was natuurlijk wel financiering nodig. Een bedrag van 70 miljoen euro, om precies te zijn. ‘Dat is een enorme reis geweest die, na vier jaar en heel wat kopjes koffie, uiteindelijk succesvol is geëindigd’, blikt Jan Henk terug. ‘Je hebt in zo’n proces mensen en partijen nodig die geloven in ons plan voor een circulaire oplossing voor vervuild staal. Die vonden we ook na verloop van tijd, maar niemand durfde de eerste stap te zetten. Nadat de NOM aangaf in PMC te gaan investeren volgden al snel andere financiers, waaronder NIBC Bank en het GROEIfonds van het Economic Board Groningen en uiteindelijk ook de banken. Anders gezegd: de NOM heeft een cruciale rol gespeeld om de financiering rond te krijgen.’

Vertraging

In september 2020 werd de recyclingfabriek in Farmsum geopend door Koning Willem-Alexander. Een geslaagde dag, waarbij het aan media-aandacht niet ontbrak. En dat terwijl er door PMC op dat moment nog niet geproduceerd werd. Simpelweg omdat de fabriek nog niet helemaal klaar was. ‘Dat was wel een teleurstelling’, zegt Jan Henk. ‘Tijdens de bouw verliep alles nagenoeg vlekkeloos. Zo hadden we de eerste anderhalf jaar geen enkele vertraging. Maar toen we begonnen met de inbedrijfstelling begonnen ook de technische problemen. In totaal heeft dat gezorgd voor een jaar vertraging. Daar hebben we, zeker in financieel opzicht, veel last van gehad. Inmiddels hebben we alles prima voor elkaar. Zo zijn we sinds augustus gestart met waar de fabriek voor bedoeld is: het verwerken van vervuild staalschroot tot een schoon en hoogwaardig product, zogeheten Purified Metal Blocks. En dat is gelukt. We hadden ook niet anders verwacht, maar je moet het nog wel even aantonen.’

Stabiel team

PMC is uiteraard meer dan alleen een nieuwe fabriek. Het is eveneens een nieuwe organisatie. Dat betekent dat er mensen moeten worden aangenomen en een team moet worden gevormd. Ook dat bleek gemakkelijker gezegd dan gedaan. ‘Door mijn ervaring op onderzeeboten dacht ik daar genoeg verstand van te hebben’, betoogt Jan Henk. ‘Maar een compleet nieuw team vormen in een compleet nieuwe organisatie is toch een heel ander verhaal. Je hebt immers nog geen bestaande cultuur en nog geen bestaande procedures. Het kostte gewoon even wat tijd om erachter te komen welke mensen nu precies bij het bedrijf passen. Inmiddels hebben we ongeveer 50 mensen in dienst die samen een stabiel team vormen. De komende jaren verwachten we langzaamaan verder te groeien. Daarvoor hebben we in elk geval al een stevige basis gelegd.’

Meerdere fabrieken

Inderdaad, PMC lijkt de opgaande lijn te pakken te hebben. Maar hoe verder? Wat zijn bijvoorbeeld de toekomstplannen van het bedrijf? ‘Het is vanaf het begin ons plan geweest om nadat de eerste fabriek operationeel is en goed draait door het gaan met het realiseren van de volgende fabrieken. We zijn ervan overtuigd dat er in Europa, en ook op andere continenten, ruimte is voor meerdere fabrieken van PMC. Vooral nu de circulaire economie en het reduceren van CO2-uitstoot steeds hoger op de prioriteitenlijst van overheden en bedrijven komen te staan. Over een jaar of vijf drie nieuwe fabrieken? Ja, waarom niet. De tijd is er rijp voor. ’